Eftir Elina Brimheim Heinesen
Um okkum dámar tað ella ei, er samkyndleiki ein veruleiki, vit ikki kunnu lata eyguni aftur fyri, er til. Antin góðtaka vit henda veruleika, ella gera vit tað ikki. Men tað hjálpir lítið at stinga høvdið í sandin. Samkynd hava altíð verið til og fara ikki at hvørva, líkamikið hvat verður gjørt fyri at forða hesum fólkum í at elska sítt egna kyn. Er nakað alternativ til at góðtaka veruleikan, sum hann nú einaferð er? Summi vilja seta seg millum tveir stólar. Eg lesi t.d. ofta á Facebook, at fólk siga seg “elska tey samkyndu – bara ikki teirra livihátt”. Sum um tað onkursvegna er ein umbering fyri at gera mismun á samkyndum og øðrum. Men kanst tú blása og hava mjøl í munninum í senn?
Hví er ‘at elska’ og ‘at elska’ ikki tað sama?
Eg undrist á, hvat hetta í grundini merkir – at fólk “elska samkynd” men ikki dáma “teirra livihátt”. Eg undrist á, hvat fólk síggja fyri sær. Hvat hugsa fólk, tá tey siga, at teimum ikki dámar “liviháttin” hjá teim samkyndu? Hvat er tað presist teimum ikki dámar? Hvat er tað fyri ein máti at liva, tey halda, er so andstyggiligur? Hví er hesin mátin verri enn mátin at liva hjá øðrum? Samkynd eru ikki perfekt, nei. Men hvør er tað? Øll eru ikki líka. Er tað ikki minst líka nógv í mátanum, nógv hinskynd liva uppá, sum kann vera ódámligt? Hvat presist er tað, sum ger, at mátin hjá teimum samkyndu skuldi verið verri enn tann hjá hinskyndum? Hvat er tað, sum skuldi rættvístgjørt, at ein ger mun á samkyndum og hinskyndum?
Ella er tað mátin at elska, fólki ikki dámar? Hvat er so andstyggiligt í, at eitt menniskja elskar eitt annað menniskja? Júst hvat er munurin á mátanum ein samkynd/ur elskar og mátanum ein hinskynd/ur elskar, sum ger tann eina mátan so nógv andstyggiligari enn hin? Hví er tað í lagi hjá summum at elska, men ikki hjá øðrum, bara tí tey hava forelskað seg í einum menniskja av sama kyni? Hvat er í grundini so nógv øðrvísi í tí mátanum, at tað rættvísger, at man við lóg parttú skal forða hesum menniskjum í at hava somu rættindi til at staðfesta teirra kærleika og tryggja teirra elskaða, á sama hátt sum onnur elskandi kunnu?
Er tað veruliga “at elska tey samkyndu” ikki at vilja loyva teimum at liva saman við sínum elskaða undir somu treytum sum onnur? Hví nokta summum henda møguleika og ikki øðrum, bara tí tann, tey elska, er av sama kyni? Hvussu kann man rættvísgera at gera hendan munin á fólki? Er tann kærleikin ikki akkurát líka djúpur og líka nógv verdur at fagna? Hvat er tað, sum er so ræðuligt við tí kærleikanum?
Er tað haturfult at seta spurningar?
Nei, eg spyrji bara, tí eg havi sera ilt við at síggja munin. Eg havi sera ilt við at síggja tað andstyggiliga í, at fólk elska hvørt annað – at tey vilja liva saman og vera góð við hvørt annað og skapa sær eina góða tilveru saman, har tey liva í friði og náðum millum onnur, og har tey gera sínar skyldur sum samfelagsborgarar, arbeiða og gjalda sín skatt sum øll onnur. Hvat er tað, sum er so ræðuligt við einum slíkum livihátti?
Eg havi sett hesar somu spurningar á Facebook áður, og havi undrast á, at teir hava verið skýrdir fyri at vera haturstala móti kristnum, og at eg sái split við at seta teir. Lat meg undirstrika, at tað á ongan hátt er mín ætlan at leggja nakran sum helst undir hatur við at seta hesar spurningar – ei heldur at sáa split. Tvørturímóti. Eg havi heilt einfalt sett hesar spurningar av einum ærligum hjarta, tí eg veruliga ikki skilji, hví fólk taka undir við at forða nøkrum í at elska eitt annað menniskja. Og tí eg ynski, at fólk spyrja seg sjálvi um rímiligheitina í tí, tey siga um tey samkyndu.
Eg ynski bara, at fólk hugsa seg um, tá tey úttala seg um samkynd. Eg veit ikki, um tey vita, hvussu særandi tað er, tá hesin kærleiki, sum er akkurát líka ektaður og reinur sum allur annar kærleiki, verður kallaður “ein spilt vøra” og alt møguligt annað andstyggiligt. Tað tykist, sum um fólk, ið siga slíkt, púrasta gloyma – ella ikki skilja, at tey tosa um menniskju við júst somu kenslum sum øll onnur menniskju. Tað er, sum um tey ikki vita, at slíkt kennist sum mannminkandi niðurgering og reinur ágangur fyri tey samkyndu, familjur og vinir teirra. At brúka Bíbliuna til at rættvísgera ágang á ósek fólk, tykist ikki bara at vera fávitska, men eisini fáfongd og hugmóð, tí sbrt. kristnu trúnni er tað einans ein, ið kann døma í síðsta enda.
Ein rørandi kærleikskvøða
Vinaliga lesið kærleikskvøðuna niðanfyri. Hetta er ein av vakrastu kærleikskvøðunum, eg nakrantíð havi lisið:
This is my person.
This is my love.
The biggest love.
The love of my life.
This is the match of a lifetime.
The tinder date that lasted for weeks.
The most beautiful human I’ve ever met.
This is who makes me laugh every day.
Who takes me on adventures I never thought I’d have.
This is who makes me feel excited, makes me feel calm, makes me feel free, makes me feel safe all at the same time.
This is who makes me feel beautiful.
This is who gives me strength.
This is who has endless support for me.
This is who lights sparks in my eyes and fireworks in my body.
This is who I’m gonna write a thousand songs about.
This is who I didn’t know, I had been looking for all along.
The person that makes me the best version of me.
And who forgives me without hesitation when I’m not.
This is who treats me better than I thought a significant other was supposed to.Better than I thought I deserved and who made me see that I do.
This is who loves me for my quirks, silliness and spiky, unshaven legs.
This is the strongest person I know.
So kind.
So brave.
So curious.
So adventurous.
So generous.
So funny, idealistic and stylish.
A logistics genius with the voice of an actual goddess.
Her whole existence is a fierce act of resistance against societal and familial expectations.
I’ll probably never be able to fully understand the shit that she has to face daily.
And still she looks upon the world and sees endless potential.
I want to submerge myself in the depths of her being forever.
This is who I choose.
This is who asked me to marry her.
This is who I said yes to.
This is my future wife.
Dóttir mín, Helena, skrivaði kærleikskvøðuna til unnustu sína, Lorri, í september 2017, beint eftir at Lorri bað Helenu um at giftast við sær. Kvøðan ímyndar so sera væl, at kærleikin millum samkynd er líka so ektaður og reinur, sum kærleikin millum hinskynd er
Fer dreymurin at bresta?
Tær báðar – Helena og Lorri – giftust í mars í ár í New York, har Lorri er fødd og uppvaksin. Tað var eitt fantastiska deiligt brúdleyp, fylt av romantikki, kærleika, gleði og vón fyri framtíðina.
Helena og Lorri møttust í Keypmannahavn, har Lorri var skiftisnæmingur. Tær forelskaðu seg djúpt í hvørji aðrari beinanvegin. Tá skúlaárið var liðugt, mátti Lorri tíverri aftur til USA, hóast hon fegin vildi vera verandi. Men soleiðis spælir klaverið ikki í danska ríkinum. Lógin forðaði henni í tí. So tær máttu leingi hava eitt sonevnt “long distance” forhold, har tær ferðaðust aftur og fram til hvørja aðra so ofta, sum tað nú bar til. Alla hesa tíðina droymdu tær um sum skjótast at sleppa at búgva fast saman. Men tá tú kemur úr hvør sínum landi, er tað næstan ógjørligt.
Av tí at tað var skjótast og lættast hjá Lorri at fáa uppihaldsloyvi í Svøríki, royndu tær tí tann møguleikan. Í vár eydnaðist tað endiliga hjá teimum at fáa loyvi til at flyta saman í Malmø beint eftir brúdleypið. Tær vóru hepnar at fáa íbúð og eru ómetaliga glaðar og lukkuligar um endiliga at sleppa at búgva saman fast. Eg havi ikki sæð dóttur mína glaðari í lívinum.
Næsta stigið í dreyminum er at søkja um uppihaldsloyvi til Lorri í Føroyum, so tær báðar kunnu flyta higar, so skjótt sum tað kann lata seg gera. Men nú eru afturhaldskreftirnar tíverri farnar at glinta við svørðunum. Nú hótt verður við at rulla hjúnabandslógina aftur, eru tær báðar farnar at ivast í, um tær munnu vera vælkomnar í Føroyum kortini. Tær óttast fyri, at dreymurin um at flyta til Føroya fer at bresta. Og satt at siga, verði eg sum mamma eisini ræðuliga kedd, um dreymurin brestur.
Latið kærleikan blóma
Eg havi glett meg so inniliga um menningina í Føroyum seinastu árini – m.a. um at samkynd hava fingið rættindi til at gifta seg. Hetta lat møguleikan upp fyri, at dóttir mín endiliga kundi flyta heim og trívast her saman við síni elskaðu konu. Men nú, eftir at úrslitið av løgtingsvalinum var greitt, er óttin fyri, at alt hetta dettur á gólv aftur, farin at gnaga av álvara. Tey afturhaldssinnaðu mugu barasta ikki fáa makt sum tey hava akt!
Eg elski dóttur mína og ynski henni og verdóttrini alt tað besta í verðini. Eg vil – sum mamma og vermamma – so fegin undirstrika fyri Føroya fólki, at líkamikið kynið, so má kærleikin fyri alt í verðini sleppa at blóma!
Eg spurdi tí Helenu, um eg kundi sleppa at endurgeva hesa vøkru kærleikskvøðuna omanfyri til unnustu hennara í vónini um, at øll, sum lesa tað, skilja, at kærleiki millum samkynd í grundini einki øðrvísi er enn kærleikin millum hinskynd. Velur tú, hvønn tú forelskar teg í? Um so er, at tú hevur ein maka, nær var tað presist, at tú valdi, at nú ætlaði tú tær at forelska teg í honum ella henni? Ella var tað nakað, sum bara hendi? Sjálvandi eru vit ikki harrar yvir, hvønn vit fella fyri. Tú forelskar teg í – og elskar tann, tú elskar. Og sjálvandi vilt tú vera saman við tí, sum tú elskar.
Samkyndleiki er ikki eitt val
Skulu vit lata ein dømandi, afturhaldssinnaðan, miðaldarligan hugburð um samkyndleika veruliga sleppa at ráða aftur í Føroyum, sum vil gera mismun, vil forða summum fólkum at elska tann, tey elska, og vil skerja møguleikan hjá teimum at liva saman sum hjún? Skulu vit lata afturhaldskreftirnar ráða, sum døma henda kærleika sum eina andstyggiliga synd? Skulu vit lata tey sleppa at lóggeva eftir tí? Tað stendur eisini í Bíbliuni, at gentur skulu steinast til deyðis, sum ikki eru jomfrýr, tá tær verða giftar, og at børn skulu revsast fyri syndir, sum tippoldurabbi teirra gjørdi. Skulu vit eisini lóggeva eftir tí? Nei, sjálvandi vil eingin tað, tí tað er ómenniskjansligt. Men hví so vilja hitt, sum eisini er ómenniskjansligt?
Gevið teimum samkyndu ein kjans
Kæru tit ivasomu. Vælsignaðu verið tykkum! Latið ikki tey afturhaldsinnaðu sleppa at oyðileggja vakra kærleikan millum dóttur mína og konu hennara og dreym teirra um at sleppa at búgva í Føroyum. Tær eru báðar sera dámligar, vælútbúnar, ressursusterkar kvinnur, sum ikki gera haltari hønu mein og hava so nógv gott at geva føroyska samfelagnum.
Minnist nú til, hvat tað í veruleikanum snýr seg um: at samkynd eru menniskju eins og øll onnur, sum eiga at hava rættin til at kunna elska sín maka líka so høgt, sum øll onnur, og at tey tí mugu sleppa at varðveita rættin til at staðfesta teirra kærleika við hjúnabandi við somu borgarligu rættindum sum øll onnur til at tryggja hvønnannan.
Samkynda dóttir mín fann tann stóra kærleikan, og hevur ongantíð verið so glað, sum hon er, nú hon giftist og flutti saman við konu sínari. Sjáldan havi eg verið til eitt brúdleyp so fylt av kærleika, virðing og vón fyri framtíðina. Tær gera ongum nakað við at elska hvørja aðra.
Ein etiskur spurningur?
Tá fólk, sum siga seg elska samkynd, við lóg vilja forða míni samkyndu dóttur í at vera gift við og vera saman við síni elskaðu konu uppá somu treytir sum onnur gift pør, so haldi eg meg hava loyvi til at seta spurningar við, hví fólk vilja forða teimum í tí. Eg má kunna seta spurning við tað, uttan at vera ákærd fyri at sáa split. Tað er ikki haturstala – tað er verjutala!
Eg vil verja elskaðu dóttir mína og eydnu hennara til heimsins enda! Sjálvandi kann eg ikki bara sita hendur í favn og bara finna meg í, at nakar skal sleppa at taka eydnuna frá dóttur míni. Tað eri ikki eg – ella dóttir mín og kona hennara, sum sáa nakað split nakrastaðni, bara tí tær elska hvørja aðra og vilja sleppa at liva saman sum hjún. Eg dugi einki haturfult at síggja í tí at vilja verja tær og eydnu teirra.
Nei, tað er ikki lætt at vera mamma at samkyndari dóttur og leggja oyru til alt, sum fólk hava lagt samkynd undir at vera. Tað er serliga særandi, tá fólk kalla kærleikan millum dóttur mína og konu hennara fyri eina “spilta vøru”, at kærleiki teirra er fullur av roti, óflýggjaligur, ónáttúrligur, sjúkligur, perversur, skeiklaður o.a. úr somu skuffu.
Í mínum oyrum ljóða slíkar orðingar sum sonn haturstala, ið vil nakað. Og tað tykist mær ikki at vera tað góða. Tey siga tað snúgva seg um etiskar spurningar, men hvat er ETISKT í hesum? Hvat ETISKT er í tí at vilja gera mismun?
Kærleikin yvirvinnur alt
Tað stendur eisini í Bíbliuni, at “kærleikin yvirvinnur alt”. Tað velji eg at trúgva nógv meira uppá, enn tær dømandi tulkingarnar av kærleikanum hjá dóttur míni og konu hennara, eg hoyri her og har. Eg fari í song hvørt kvøld við reinari samvitsku um at trúgva uppá, at kærleikin yvirvinnur alt.
Um tað er ein synd at góðtaka samkyndleika, sum eg skal hava ringa samvitsku um, áttu onnur kristin so at farið í song við reinari samvitsku um, at tey hava lagt rentur á skuld, sum onkur skyldar teimum, hóast tað stendur í Bíbliuni, at tað er skeivt at áleggja øðrum rentur? Ja, har stendur enntá, at vit skulu geva alt burtur, vit eiga! Skulu vit øll so eisini hava ringa samvitsku um, at vit IKKI hava verið úti og steinað onkra neyðars gentu til deyðis, tí hon ikki var jomfrú á brúdleypsnáttini, ella tí vit ikki revsa børn fyri syndirnar, sum tippoldurabbi teirra hevur gjørt? Tað stendur nemliga eisini í Bibliuni, at man skal.
Tað stendur so nógv í Bíbliuni, sum eingin í dag við síni fullu fimm – heldur ikki djúpt trúgvandi kristin – kunnu ella vilja liva eftir, tí ein og hvør dugir at síggja, at tað er fullkomiliga órímiligt og ómenniskjansligt. At forða samkyndum í at elska og vera saman við sínum elskaða er í mínari verð rein píning – og líka so órímiligt og ómenniskjansligt, sum nógv av tí í Bíbliuni er, sum eingin longur livir eftir í dag (uttan kanska tey ultra fundamentalistisku).
Hví lata júst tað (sera lítla), sum stendur um samkynd í Bíbliuni, viga so nógv tyngri enn so nógv annað, sum eisini stendur í Bíbliuni, men sum nógv kristin als ikki taka í líka stórum álvara? Er tað ikki bara reint hykl?
Fara trúgvandi uppá kompromis við trúnna?
Eg haldi ikki, at Gud á nakran hátt dømir tann, ið vil loyva samkyndum at elska hvørt annað og at liva saman, líka so lítið sum Gud dømir tey, ið ikki liva bókstaviliga eftir øllum livireglum, sum standa í Bíbliuni. Siviliserað fólk kunnu sjálvandi ikki liva so, heldur ikki kristin fólk, tí nógv av tí er púrasta óforeiniligt við, hvussu vit fara við hvørjum øðrum í dag. So Gud man ikki fara at døma nakran kristnan fyri tað, um tey unna samkyndum at liva saman sum hjún.
Nei, eg dugi onga orsøk at síggja til at forða kærleikanum í at yvirvinna alt. Eg haldi tí, at øll kristin kunnu við góðari samvitsku saktans góðtaka, at vit í Føroyum – trúgvandi og ikki-trúgvandi – liva við eini lóggávu, sum verjir rætt teirra samkyndu til at giftast við teimum, sum tey elska, uttan at skula kenna tað, sum um tað er at fara uppá kompromis við trúnna. Tað fara eingi skár av trúgvandi fólki av at hava samhuga við teim samkyndu og vísa teimum tað miskunn at loyva teimum at gerast fullgyldugir borgarar av samfelag okkara.
“Before you speak to me about your religion, first show it to me in how you treat other people. Before you tell me how much you love your God, show me how much you love all his children. Before you preach to me about your passion for your faith, teach me about it through your compassion for your neighbours. In the end, I’m not as interested in what you have to tell or sell as in how you choose to live and give.”
– Cory Brooker, Newark, New Jersey.
Samkynd javnsett við øll onnur
Við rættinum at giftast borgarliga hava almennu Føroyar einaferð með alla viðurkent og javnsett hins- og samkyndar borgarar, og viðurkenna eisini, at samkynd eru til og eiga pláss í okkara samfelagi. Henda javnstøða má fyri alt í verðini ikki takast aftur! So hetta skal vera ein áheitan til øll, sum eru góð við okkara samkyndu og ynskja, at tey skulu kenna seg vælkomin í Føroyum sum javnsettir borgarar:
Standið saman, sláið verjugarð um tey samkyndu og verjið javnrættindi teirra!
