Eftir Elina Brimheim Heinesen og Jens Paula Heinesen

Í 1984 gav Jens Pauli Heinesen eina bók út, sum hann nevndi “Ískoyti til 1984”. Bókin var eitt savn av greinum um “Tann totalitera statin”.

Árstalið sipaði til víðagitnu bókina hjá George Orwell “1984” frá 1949 um eina dystopiska framtíð, har “Big Brother Is Watching You” – ein bók, sum á mangan hátt spáar óhugnaliga rætt. Í sínari bók “Ískoyti til 1984” skrivar Jens Pauli eisini nøkur brot, sum raka seymin á høvdið, tá umræður viðurskifti, sum í løtuni – enn einferð í heimssøguni – tykjast gera seg óhugnaliga galdandi – m.a. hetta:

“Tað er eingin ódygd hjá einum politikara at vera aggressivur. Hansara nátúr er maktmenniskjans, men tað veldst alt um, hvat hann er aggressivur fyri. Og til eru tvey sløg av politikarum: tann positivt aggressivi, tann negativt aggressivi.

Vit skulu hugsavna okkum um hetta seinna slagið. Hvar koma hansara negativu aggressiónir frá? Tær koma frá eini ússaligari sálarútgerð, frá ómegd og undirlutakenslum, talentloysi og ósigrum av ymsum slag. Ein slíkur persónur hevur næstan altíð lyndi til at halda, at tað eru onnur, ið eru sek í hansara maløri. Hann hevur av tí sama stak avskeplað viðurskifti við umheimin og veruleikan. Hann hatar mikið og droymir um hevnd og soraðar granar og minnir um eitt menniskja, ið slæst í blindum. Ein politikari av hesum aggressiva slagnum kann meir enn so vera heilt raskur til at uppbyggja eitt land, at byggja havnir, brýr, vegir og mangt av slíkum. Men tá ið tað snýr seg um andslív, er hann púra kaldur og tvørur. Og ofta endar lagna hansara við, at hann brýtur alt niður aftur, hann hevur verið við til at bygt upp.

Slíkir politikarar fáa ofta eina ótrúliga undirtøku. Hitler var ein. Men hvussu ber tað til? Tað ber soleiðis til:

Vit velja slíkan politikara – ikki av kærleika til hansara, í roynd og veru hava vit ikki so lítið av andstygd fyri honum. Nei, so merkiligt tað ljóðar, so velja vit hann vegna hansara negativu aggressiónir.

Tað er nevniliga soleiðis statt við okkum, at eisini vit gjøgnum lívið hava fingið eitt vist mát av negativum eins væl og positivum aggressiónum, og tað hendir seg meir enn so, at tær negativu hava so mikið vald á okkum, at tær taka okkum av ræði. Vit halda okkum vera alt ov illa viðfarin, ikki bara av lívinum, men eisini av okkara medmenniskjum. Ómegdin pínir og plágar, og hvør annar er tað, ið nívir okkum niður, enn hesi beistini, vit eru noydd at liva ímillum.

Tí sita vit í loynirúmi okkara og hata og droyma um hevnd og soraðar granar. Men tað verður bert til ein dreym, vit einki tora at gera við. Men tað er ein, ið torir at gera tað fyri okkum: politikarin við teimum negativu agressiónunum. Vit fáa hann til at hata fyri okkum og knúsa granarnar. Meir hann fussar og buldrar, betri dámar okkum. Og vit hugsa: meir av hasum, gamli, gev teimum á grúkin, fast takið teimum og illa brakið teimum. Ja, tí velja vit hann. Í grundini móti okkara vilja.

Politistaturin, tann totaliteri staturin, er skaptur av politikarum við negativum aggressiónum. At stríðast fyri friði er tí ikki bara at stríðast móti avvápna og kríggi, tað er eisini at stríðast fyri tí góða politikaranum, ið skilir vandamálini, og ímóti tí negativa.

Hetta kann tykjast eitt vónleyst og fáfongt stríð. Men tað er tað einasta við høpi í.”

……….

Soleiðis skrivaði Jens Pauli Heinesen í 1984. Ein kann bert ímynda sær, hvørjir politikarar í dag hóska inn í hesa ímynd.